Οι άνθρωποι που έζησαν σε εποχές συγκρούσεων ανάμεσα σε μεγάλες ομάδες, είτε αυτές ήταν εθνικές, είτε θρησκευτικές και ακόμα κοινωνικές ή φυλετικές είναι εκείνοι που δοκιμάστηκαν και περισσότερο, αυτοί που βρέθηκαν μπροστά στο δίλημμα του να διαλέξουν ανάμεσα σε αυτό που υπαγόρευε η πίστη τους στην ομάδα που ανήκαν και αυτό που ενδεχομένως τους έλεγε η λογική τους και το οποίο μπορεί να ήταν αντίθετο από αυτό που ήθελε η ομάδα. Ανάλογα με τον τρόπο που ο καθένας από αυτούς στάθηκε απέναντι στο πρόβλημά του και το έλυσε, έγιναν ήρωες ή προδότες, άτομα που έτυχαν της γενικής παραδοχής ή έγιναν κοινωνικοί παρίες. Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας στο χώρο μας, έχουμε περιόδους που παρατηρείται έξαρση στους εξισλαμισμούς, τόσο που να αντιδρούν πολλές φορές οι ίδιοι οι Τούρκοι και να βάζουν φραγμό σ’ αυτούς με απαγορευτικά φιρμάνια. Αυτό συνοδευόταν, συνήθως, από ενέργειες της Εκκλησίας και των φωτισμένων διδασκάλων που έβγαιναν προς τα έξω και καλούσαν τα «απολωλότα» σε μετάνοια, μια και ο εξισλαμισμός δεν σήμαινε μονάχα αμάρτημα φοβερό θρησκευτικό και χάσιμο της αιώνιας ψυχής, μα, πράγμα εξίσου σοβαρό αν όχι και σοβαρότερο, την άρνηση του Γένους. Είχαμε τότε μάρτυρες που, μετανιωμένοι, αρνιόντουσαν για δεύτερη φορά τη νέα πίστη τους και κατά κανόνα πλήρωναν με το μαρτύριο και τη ζωή τους τη νέα ετούτη αλλαγή, αλλά είχαμε και τους άλλους, αυτούς που ανθούσαν και αύξαιναν με τη νέα κατάσταση. Σε έναν τέτοιο χώρο κινούνται οι ήρωες του μυθιστορήματος αυτού και κάποιων η συμπεριφορά είναι η επιθυμητή από το κοινωνικό σύνολο, ενώ κάποιοι άλλοι, μια κρίσιμη στιγμή, διαλέγουν να περάσουν από την άλλη μεριά και να παίξουν το παιχνίδι μετέχοντας πλέον στην ομάδα των ισχυρών. Όποια και αν είναι όμως η στάση των μεν ή των δε και όποια η ιστορική αλήθεια, κάποια στιγμή μπαίνει ρυθμιστικός παράγοντας πανίσχυρος, η κοινή γνώμη ή η ομαδική συνείδηση η οποία διαμορφώνει, σύμφωνα με τις επιτακτικές ανάγκες της ώρας εκείνης τα συμβάντα που μεταδίδονται στους μεταγενέστερους όχι «οία ην» αλλά «οία είναι δει».
245 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΕΣΤΙΑ
