Ο φόβος μπροστά στην ελευθερία του Erich Fromm παραμένει διαχρονικά ένα επίκαιρο και προφητικό βιβλίο για όσα συμβαίνουν σήμερα, αλλά και για όσα πιθανόν θα ακολουθήσουν, καθώς η ελευθερία περιορίζεται όλο και περισσότερο από την ένταση του οικονομικού, κοινωνικού, πολιτικού και θρησκευτικού ολοκληρωτισμού.
Στο εμβληματικό αυτό έργο, ο Fromm εξηγεί αρχικά πως οι επαναστατικές αλλαγές στην οικονομική και κοινωνική οργάνωση, η υπέρμετρη δύναμη του κεφαλαίου και η οικονομική κρίση μεγαλώνουν τα αισθήματα αβεβαιότητας, μοναξιάς και ασημαντότητας του σύγχρονου ανθρώπου, ενώ η απειλή πολέμου ισχυροποιεί τον φόβο. Στη συνέχεια εστιάζει στους μηχανισμούς άμυνας του ατόμου, που είναι ταυτόχρονα και οι μηχανισμοί διαφυγής του από την ελευθερία: ο ολοκληρωτισμός, η ροπή προς την καταστροφή και ο κομφορμισμός.
Και αν για τον ανυποψίαστο πολίτη ο κομφορμισμός είναι ακίνδυνος, για τον Fromm έχει τεράστια σημασία: στα πλαίσια αυτής της "λύσης", στην οποία προσφεύγει η πλειονότητα των μελών της κοινωνίας, ο άνθρωπος παύει να είναι ο εαυτός του και υιοθετεί απολύτως τον τύπο της προσωπικότητας που του επιβάλλουν τα πολιτιστικά πρότυπα, η κοινή γνώμη, η κοινή λογική. Έτσι, οι συνειδητοί φόβοι της μοναξιάς και της αβεβαιότητας αντιμετωπίζονται με την ένταξη στο όλον. Όμως, με αυτόν τον τρόπο, το άτομο πληρώνει το τίμημα για την απομάκρυνσή του από την αληθινή, θετική ελευθερία, η οποία συνίσταται στην αυθόρμητη δραστηριότητα.
336 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΠΟΥΚΟΥΜΑΝΗ
