ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΤΣΟΣ

Το μικρό αυτό βιβλίο του πολυγραφότατου και βαθυστόχαστου συγγραφέα είναι συγκροτημένο από τον ίδιο, λίγο πριν το θάνατό του, από δοκίμια και άλλα κείμενά του γραμμένα με διάφορες αφορμές, το αρχαιότερο στα 1938, το νεώτερο στα 1987.
Στο θαυμάσιο δοκίμιό του "Πριν από το ξεκίνημα", που είναι και το αρχαιότερο, εκφράζεται εκ βαθέων η κατ' εξοχήν προσωπική πνευματικο-ηθική στάση του απέναντι στη ζωή και στις άπειρες κάθε στιγμή δυνατότητες συμπεριφοράς, κοιταγμένες από κάποιο "αρχιμήδειο σημείο" ξεκινήματος προς τη ζωή. Εδώ βρίσκεται ο πιο αυθεντικός στοχασμός του Κωνσταντίνου Τσάτσου.
Από το δοκίμιο αυτό προκλήθηκε και ο περίφημος διάλογος του Τσάτσου με τον ποιητή Σεφέρη, με κατάληξη τη διάλεξη του Κωνσταντίνου Τσάτσου με τίτλο "Αισθητική παιδεία του Ελληνικού λαού" που αποτελεί και τον τίτλο του τρίτου κεφαλαίου του βιβλίου.
Διδαγμένος από τη δική του τη ζωή αλλά και των άλλων, ο συγγραφέας μιλάει απρόσωπα, ψυχρά, βαριά. Συνειδητοποιεί το πρωταρχικό σημείο όπου, πριν από κάθε άλλη στάση θεωρητική ή πρακτική ο άνθρωπος τοποθετείται σαν ενιαία ουσία σαν αυτόνομη μεταφυσική αρχή που χάρη σ' αυτό το σημείο με καθολικότητα και δικαιοσύνη μπορεί να αντιμετωπίσει τα άλυτα προβλήματα δίνοντας υπεύθυνες λύσεις.
Σημαντική είναι η σημασία και των άλλων κεφαλαίων του βιβλίου, όπου διαφαίνεται ο πολυκύμαντος ψυχισμός του και ο εναγώνιος συχνά πόθος του, ενώ απ' όλα μαζί βγαίνει το δίδαγμα:
Οι Έλληνες μπορούν να "εξευρωπαϊσθούν" χωρίς να χάσουν την εθνική τους πνευματική ταυτότητα και να μείνουν βαθιά ριζωμένοι στην ελληνική Ιστορία και τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα.

219 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΣΤΕΡΟΣ