ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑΣ Κ.Α. ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ

"Σημειωτική και Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας": Ο Ουμπέρτο Έκο γνωρίζοντας την πολιτιστική λειτουργία των Μ.Μ.Ε. σε όλες τις πτυχές και διαστάσεις της, τόσο στο έκδηλο όσο και στο λανθάνον περιεχόμενό της, γράφει τα "Σημειώματα" και τα αναδεικνύει σε επικοινωνιακό λόγο, απλό όσο και πυκνό, αναλυτικό όσο και αποτελεσματικό.
Ένας παρόμοιος λόγος, που πείθει κάθε αναγνώστη με τη στιλπνότητα και την ενάργεια των επιχειρημάτων, ασφαλώς ξαφνιάζει για την ποιότητα και τη δραστικότητά του και προβληματίζει για το είδος του. Όμως ποια είναι η φυσιογνωμία του συγγραφέα των Σημειωμάτων; Ποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα διαθέτει το δημοσιογραφικό αυτό υποκείμενο;
Παρατηρούμε, καθώς διαβάζουμε τα κείμενα, ότι κατά την εκφορά του λόγου των κειμένων το υποκείμενο διαφοροποιείται συνεχώς: ως πρόσωπο με κοινωνική λειτουργία μεταμορφώνεται ποικιλώνυμα σε απλό καταγραφέα κοινωνικών φαινομένων, αναλυτή πολιτικών φαινομένων, ιστορικό της τέχνης, της λογοτεχνίας, κριτικό της λογοτεχνίας κλπ.
Πρόκειται, δηλαδή, για ένα βαθύ πολυστρωματικό υποκείμενο που εξομοιώνεται με εκείνο της Σημειωτικής: του πεδίου έρευνας που μελετά κάθε πολιτισμική διαδικασία ως διαδικασία επικοινωνίας και που ως βασική του μονάδα έχει το σημείο, το παράγωγο μιας διαδικασίας απεριόριστης σημείωσης που προέρχεται από τις κοινωνικές δυνάμεις.
Η επιλογή των θεματικών πυρήνων των Σημειωμάτων (ναρκωτικά, Μ.Μ.Ε., κριτική της λογοτεχνίας κ.ά.), κατ' επέκταση τα ίδια τα κείμενα καθορίζονται από την επικαιρότητα. Και ενώ θα περίμενε κανείς το περιεχόμενό τους να αναφέρεται σε μια πληροφόρηση που να εξαντλείται στο σύγχρονο (γεγονός), η έκπληξη προέρχεται από τη συλλογιστική αναλυτική μέθοδο, η οποία όχι μόνο δίνει διαστάσεις παγκοσμιότητας στο καθετί, αλλά και το προβάλλει στη διαχρονία, θεωρώντας το στη γραμμική ροή του χρόνου: στο παρελθόν, στο παρόν, στο μέλλον, π.χ. Σημείωμα: "Ηθική σπαρτιατική και ηθική συβαριτική".
Κάθε φαινόμενο εντάσσεται σε ένα σύστημα και έναν κώδικα που θα αναλυθούν και θα αποκωδικοποιηθούν με βάση τις ανθρωπολογικές (ιστορικές, γλωσσικές, ψυχικές, κοινωνικές) συνθήκες που το δημιούργησαν και το κατέστησαν σημείο ή αλληλουχία σημείων και ως τέτοιο το ενέταξαν σ' ένα παγκόσμιο πολιτισμικό σύστημα.
Έτσι, στα κείμενα αυτά θα διαπιστώσουμε ότι ο λόγος συμπυκνώνεται, γιατί οργανώνεται λογικά και με ιδιαίτερη οικονομία για δύο λόγους: αφενός να ερμηνεύσει, αφετέρου να καταστεί αναγνώσιμος και εύληπτος από τον μέσο αναγνώστη.
Ανάλογη σημασία, βέβαια, αποκτά και ο αποδέκτης των σημειωμάτων, ο αναγνώστης. Διακρίνουμε ότι ο συγγραφέας, λογικός και απροκατάληπτος ο ίδιος, απλός και φιλοσοφημένος, παρατηρητικός και ρεαλιστής, προσδοκά σε έναν παρόμοιο αναγνώστη που δε φοβάται, αλλά αναζητεί την αλήθεια όπου κι αν κρύβεται.

320 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ