Το αέναο γίγνεσθαι της ανθρωπότητας, η τάση της προς μια ενότητα ολοένα πιο εσωτερική και πιο απόλυτη, πραγματοποιείται προοδευτικά με το ανέβασμα των ομάδων προς τα συγκροτήματα των φυλών και των εθνών. Όσο ατελέστερη και περιορισμένη παρουσιάζεται η ενότητα των μερών, τόσο χαμηλότερα βρίσκεται η στάθμη της ανθρωπότητας. Άλλο είναι το επίπεδό της, όταν τον πλανήτη σκεπάζει σκόνη ατελείωτη ομάδων, που φυτοζωούν και άλλο με το σχηματισμό των μεγάλων φυλών, όταν βλέπουμε την ιστορία να μπαίνει με τιτανικά βήματα στις λαμπρές περιόδους της. Τότε παρουσιάζονται στη σκηνή του κόσμου οι μεγάλοι θεοί, οι ημίθεοι και οι ήρωες θεμελιωτές. Τότε πλάθονται τα μεγάλα σύμβολα με το βαθύ κι' ανεξάντλητο νόημα.
Τότε σημειώνονται οι μεγάλες δημιουργίες, θρησκευτικές, γλωσσικές, καλλιτεχνικές. Τότε λάμπουν οι μεγάλες πράξεις. Τότε ο νους και η ψυχή παίρνουν το ψηλό τους πέταγμα. Τότε προσκλίνουν άπειρα πλήθη, στον ίδιον ζυγό ηθικής και νόμου. Τότε ανθίζει και τραγουδιέται ο έρωτας. Όσο μεστώνει και πλάθεται η συνείδηση των φυλών, τόσο ξυπνά και τρέφεται η συνείδηση της ανθρωπότητας. Αυτή την ανθρωπότητα μελετά ο Ηρόδοτος, όταν σπουδάζει, πρώτος απ' όλους, τους διάφορους λαούς. Τον είπαν πατέρα της ιστορίας. Είναι όμως ο σεβαστός προσπάππος της εθνογραφίας.
326 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΜΠΙΡΗΣ
