Αναρωτήθηκα ένα ολόκληρο απόγευμα πως αυτή η κοινή πεταλούδα, ακινητοποιημένη για πάντα πλάι σ' ένα ξερό φύλλο, χάριζε εκείνη την ιδιαίτερη σημασία στο μικροσκοπικό πίνακα που το ίδιο πρωί θώπευα με το βλέμμα μου στο σπίτι του Πικάσο -ενώ τα αντικείμενα όπου στράφηκα στη συνέχεια, αντικείμενα που άλλωστε συγκεντρώνουν όλο το ενδιαφέρον μου, φάνταξαν φωτισμένα μ' ένα καινούργιο φως- αναρωτήθηκα, λοιπόν, τι προκάλεσε, από την ενσωμάτωση της πεταλούδας στον πίνακα, αυτή τη μοναδική συγκίνηση που, όταν μας κυριεύει, αποδεικνύει αλάνθαστα ότι γίναμε το αντικείμενο μιας αποκάλυψης. Όσο κι αν κατ' εξοχήν στην εποχή μας, για όσους ξέρουν να βλέπουν, το έργο του Πικάσο είναι ένας τόπος που υποθάλπει αδιάκοπα το ενδεχόμενο μιας τέτοιας αποκάλυψης, θα ήταν καλό, για να μη χάσει αυτό το έργο τίποτε από την αίσθηση της αναγκαιότητας, της αρμονίας και της δύναμής του, να σταθούμε έκθαμβοι για μια στιγμή μπροστά σ' αυτές τις σελαγίζουσες και τραγουδιστές κηλίδες μες απ' τις οποίες το λαμπρό ποτάμι μας μηνά ότι έστησε ένα εμπόδιο και τώρα το υπερπηδά. Τι εξαίσιο, τι σαγηνευτικό ρεύμα!
Σε όσους δε θέλουν να αποδίδουν στον Πικάσο παρά μονάχα μια θέληση να καταπλήσσει, όσοι επιμένουν, οι μεν για να τον επαινέσουν, οι δε για να τον ψέξουν, να κρίνουν από τα φαινόμενα μονάχα τις αποκοτιές του, δε θα παραλείψω να αντιπαραβάλω το επιχείρημα που προσφέρεται για να καθιερώνει περισσότερο απ' οτιδήποτε το θαυμάσιο μέτρο μιας σκέψης που δεν υποτάχτηκε παρά μόνο στον ίδιο τον προσανατολισμό της: για πρώτη φορά, το 1933, μια φυσική πεταλούδα μπόρεσε να εγγραφεί στο πεδίο ενός πίνακα, κι αυτό χωρίς όλα τα γύρω της να πέσουν ευθύς αμέσως σαν σκόνη, χωρίς οι συνταρακτικές αναπαραστάσεις που η παρουσία της σ' αυτόν το χώρο είχε τη δυνατότητα να υποκινεί να παρεμποδίζουν ούτε κατά το ελάχιστο το σύστημα ανθρώπινων αναπαραστάσεων στο οποίο υπάγεται. Η πλήρης αφομοίωση ενός πραγματικού ζωικού οργανισμού από μια τεχνοτροπία που χαρακτηρίζεται από το πλεονέκτημα ότι έσπασε τα δεσμά κάθε συμβατικότητας, νομίζω πως θα μπορούσε από τη φύση της να κάνει τους υπονομευτές της να σιγήσουν και να δημιουργήσει σύγχυση σε όσους, είτε αφελώς είτε όχι, την εξαναγκάζουν να δίνει τις αποδείξεις της. Για μία ακόμη φορά, η απόδειξη δόθηκε. Για μια ακόμη φορά, οι περιορισμοί που αναφέρονταν στην έκφραση ανεστάλησαν.
93 ΣΕΛΙΔΕΣ.
ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ.
